GENESIS/ SIAMCHIILBU HILHCHETNA (E-001- JANUARY 26-2025)

By: Pastor Thangdoulal Suantak


THEIH MASAK DIING:

THANGKHAL ‘A’ ‘AW’ KIZILNA

A (aa)  AW (o)  B (bi)  CH (chaw)  D (di)

E (ee)  F (ef)  G (ek)  NG (eng)  H (h) 

I (ii)  J (je)  K (ke)  L (el)  M (em)  N (en)

O (ou)  P (pi)  R (ar)  S (es)  T (ti) 

U (woo/u)  V (vi)  Z (zet).

Hih Thangkhal ‘A’  ‘AW’ laiteng or laimal pen Thangkhal Simpat Bu, kichi laibu a pat a teisawn ahi a, a AW (sound) pen ahihleh, 2024 kum a Piching S/S hilhchian Bu a kipan a kiteisawn ahi.

Hitalezong, Thangkhal Lai-haam Saipawl “Literature Committee” panlakna a, “Thangkhal Haam Gelhdan Taangpi” chih booklet na kibawl ah, “J leh Z zakdan diing” chih thupi nuai ah, hibang in a na kigelh hi:

“Ei khotual kammal a i gendan uah, mi min, kho min, gam min, veng min leh lui minte pen Z zak diing ahi. Hilezong nam dangte’n J a zak ua ahihleh, ama’uh zak bang a zak diing ahi. Etn: Jerusalem, Jeep, Joppa, Job, Jakob, Jesdu, Johan, Japan chihte leh a dangdangte ahi.

A gindan (sound) kibang a laimal nih omsak saang a, omsaklouh hoihzaw hi,” na kichi hi.

Tualeh ei ‘A’ ‘AW’ ah, ‘R’ zong omlou a, hilezong mi dangte’n a zak uh leh ama’uh zak bang a zakpih diing kichi hi.


SIMMUN

1


Thupi:   Siamchiilbu Tungtaang A Theih Masak Diingte.

Taangvom      : “A chiil in Pasian in vaan leh lei a bawl

                             hi”

Siamc 1:1

 

1. Thupatna

Genesis kichi Thubul, sil zousiah kipatna chihna ahi. Leitung a hung kisiam pat daan, mihing hung piankhiat daan, leitung a khelhna leh gimthuakna a hung kipat daan, leh Pasian in mihingte a poimawh ngaihna thu a gen hi. Hih Thubul, Siamchiil laibu pen khen nih a khentheih in a om hi.

Bung 1 apat 11 sung in leitung kisiam daan leh mihing taangthu masate a gen a, Adam leh Evi, Kain leh Abel, Noah leh Tuiziin tun, baan ah Babel innsaang thute a om hi.

Bung 12 apat 50 sung ah, Israelte pu-le-pa masate taangthu a om hi. A masa pen Abraham ahi a, a taksanna leh a Pasian thu manna ziak a chiamteh a om pa ahi. Aban ah Isak taangthu a om a, hua baan ah Abraham tupa Jakob (Israel zong kichi hi), a baan ah Jakob tapa sawm-le-nihte, Israel nam sawmlenihte hung kipatna a om hi. Hisung ah Jakob tapa sawm-le-nihte lak ah Joseph taangthu leh Jakob leh a tapa dangte Egipt a teeng diing a a kuankhiat daan thute uh a kihoih gen deuh pen hi.

Hih laibu in mite taangthu a suutna pen Pasian sil bawl kilaakna ahi masa pen hi. Pasian in leitung a siam masa pen hi chih a kimu masa pen a, tualeh Pasian in a mite a ngaihsakna leh a khotuahna a musak tawntung diing hi chih thuchiam tawh a thu a khin hi. Hih laibu pumpi ah Pasian a semkhia bulpi pen ahi a, a siamsa mihingte tung a thu khen in, a khialte a gawt a, a mite panpih in a lamkaih ngiit-ngeet hi chih a kilang hi. Hih laibu lui mahmah sung ah mite ginna leh mite'n a ginna uh a hinkhiatpih diing ua Pasian in a deihsak daan thute a kimu hi.

2. Siamchiilbu Gelhtu (Authorship)

Bible gelhtu tawh kisai i gen diing chiang ua i lungsim ua hung lut masa dokna khat a om a, hua pen ahihleh, Bible gelhtu kua leh kuate e? chih ahihziak in, hih dokna i dawng masa diing uh hi.

Bible gelhtute tawh kisai a tomlam a gen in, mi 40 in kum 1500 sung a ana gelh uh ahi a, tualeh hih Bible gelhtute ahihleh, 2Timothy 3:16-na a i muhbang ua, Kha Siangthou in a ompihdan bangzel a, ana gelh uh ahi.

Hih Bible gelhtute pen, mi tuam vive leh hun (period) tuamtuam a mite ahi ua, khenkhatte kum 100 bang a kikhia uh hi. Ama’uhte mi kibanglou vive ahih mahbang un, khenkhatte summeetbawlmi, khenkhatte nga-manmi, khenkhatte Zasiam (Physician), khenkhatte Ganpu, khenkhatte Thu gentute ahi ua, nekzawnna leh dinmun kibanglou ahih baan uah, Solkal tuamtuam nuai semte leh tawndan leh khandan, nunphung kibanglou vive ahi uh hi. Hilezong Kha Siangthou in a ompihdan bangzel a, a na gelh uh ahihziak in kituaklouhna muh diing a omkei hi.

Hichibang ahihtaak leh, Samchiilbu gelhtu diing zong mi khat a om a ngai a, amah pen Pasian Kha Siangthou in a ompih mi khat ahih a ngai hi.

Hichibang ahihziak in, Siamchiilbu gelhtu hi diing a, kum zabi 18na tan ah, Juda leh Khristian Scholar tampite kituahna pen ahihleh Mosi ahi.

Hitalezong kum zabi 19na hunlai in, Scholar khenkhatte’n pomlou in a nial ua, ahihhang a panmun uh pomtaak taktak a tamlouh ziak in, a dik theikei hi.

Tualeh Daanpiakthakna bung 34 na chihlouh, Pentateuch gelhtu pen Mosi ahihna a Bible mahmah in a genna a om a, huate ahihleh, Pawt. 17:14; 24:4; 34:27; Kis. 33:1-2; Daan. 31:9.

Pentateuch laibute hilou, Thukhun Lui Laibu dangte’n zong Pentateuch gelhtu Mosi ahihna a na gen a, huate ahihleh, Josh. 1:1-8; 8:31-32; 1Kum. 2:3; 2Kum. 14:6; 21:8. Hiteng baan a na etbeh ut a ahihleh, Ez. 6:18; Neh. 13:1; Dan. 9:11-13; Mal. 4:4.

Thukhun Thak in zong Pentateuch laibute gelhtu Mosi ahihna a na gen a om a, huate ahihleh, Mat. 19:8; Mk. 12:26; Jn. 1:45; 5:46-47; Nas. 3:22; Rom. 10:5. Hiteng baan ah, Jesu Khrist mahmah in zong Lk. 24:27, 44, na ah Pentateuch gelhtu Mosi ahihna a na gen hi. Hichibang ahihziak in tutung a i zon uh Siamchiilbu gelhtu ahihleh Mosi ahi hi.

3. Siamchiilbu Kigelh Hun (Date)

Hih Siamchiilbu kigelh hun tawh kisai pen, KJV Study Bible in a na gen hoih mahmah a om a, hua pen ahihleh, “Daanpiakthakna 34:7 na a i muhbang un, Mosi damsung kum 120 ahi. Amasa kum 40 sung (1525-1485 B.C.) pen Nas. 7:22 a i muhbang un, Faro tapa hinkhua zang in, Egipt pilna teng a zil hi. Abaan kum 40 sung (1485-1445 B.C.) pen Pawt.2:15 na leh Nas. 7:30 na a i muhbang un, Median gam a ganpu hinkhua a zangh hi. Tualeh a kum 40 tawpna (1445-1405 B.C.) pen Daan. 8:2 a i muhbang un, Sinai gamdaai ah Israel tate tawh vaakvaihna hinkhua a zangh hi. Hichibang ahihziak in, Pawtkhiatna bung 3 na sung a i muhbang un, Mosi in Israelte, Egipt a kipan a pawtkhiatpih diing a sapna a muh nung a kipan a Pentateuch laibute (Siamc - Daan) a gelh ngei diing hi,” a na chi hi.

Hih KJV Study Bible in a na gen thu pen, pomtaak hi a i ngaihsut man un, Mosi in a damsung kum 40 tawpna lam, Egipt a kipan a Israelte pawtkhiatpih na diing a Pasian in a sap nung in, hih Siamchiilbu zong a gelh ngei hi diing ahi, chih i ginna uh ahi hi. 

 


Comments

Popular posts from this blog

Damlai Gawtmun

TONGKUP-ZAITHA

ETTONTAAK, LARA DUTTA-TE NUPA